Программа драматического кружка «Уран үгэ»
Тайлбари бэшэг.
Буряад хэлэ ба литература ойлгожо абалгада хэшээлнүүдэй хажуугаар драматическа кружогой хүдэлмэри ехэ үүргэ дүүргэхэ ёһотой. Юундэб гэхэдэ, кружогой үедэ үхибүүд үшөө гүнзэгыгөөр хэлэеэ ойлгохо болоно.
Кружогой гол зорилгонууд гэхэдэ:
- турэлхи хэлэндээ һурагшадай һонирхол дээшэлүүлхэ;
- хэлэлгынь болбосорол һайжаруулха;
- эрдэм мэдэсыень үргэдхэнэ ба гунзэгырүүлхэ;
Эдэ хүдэлмэриин удхань ба түхэл маягынь ћургуули бүхэнэй бодото байдал дээрэһээ дулдыдан тодорхойлогдоно.
Һурагшадай зохёохо абьяас элирүүлхэ ба хүгжөөхэ, уран зохёолой ажалда хабаадалсаха (шүлэг, рассказ бэшэхэ, оршуулга хэхэ, арадай аман зохёол суглуулан найруулха г.м.) талаар драматическа хүдэлмэри ехэ туһатай. Драматическа нааданууд хүмүүжүүлхэ ба юумэ ойлгон абаха ябадалда туһа хүргэнэ. Эндэ нааданай элдэб сценаринууд г. м. һурагшадаар зохёолгожо болоно.
Драматическа хүдэлмэри элдэб янзын байха ушартай. Кружогой гэшууд жэшээлхэдэ, түрэлхи хэлэндээ дуратайшуулда өөһэдынгөө һургуулиингаа элдэб найрнуудта дашарамдуулан, тусхай темэдэ зорюулһан үдэшэнүүд дээрэ сценкэнүүдээ харуулхадань болоно.
|
№
|
Темэ
|
час
|
|
1
|
Оролто хэшээл
|
1
|
|
2
|
Драматическа зохёолнууд тухай хөөрэлдөөн
|
1
|
|
3
|
Уран гоёор уншажа һуралга
|
1
|
|
4
|
Уран гоёор хэлэжэ һуралга
|
1
|
|
5
|
Х.Н. Намсараев «Ноёоной хубуун»
(см. Приложение 1)
|
1
|
|
6
|
Г.Г. Чимитов Баснинууд (Эрэ тахяа)
|
1
|
|
7
|
Д.Ошоров «Баярлаһан һармагшан»
|
1
|
|
8
|
Д.Ошоров «Бэрхэ багша»
|
|
|
9
|
Ц.Г. Шагжин «Будамшуу»
|
1
|
|
10-11
|
Н.Г. Дамдинов «Гэсэр Хаан» (хэһэгүүд)
|
2
|
|
12
|
«Хадаг табилга»
|
1
|
|
13-14
|
Ч-Лх. Базарон «Хаарташан»
|
2
|
|
15-16
|
Э.Манзаровай зүүжэгүүд
|
2
|
|
17-18
|
Буряад арадай дуунууд. Түнхэнэй ёохор
|
2
|
Приложение 1
Сценка из пьесы Хоца Намсараев «Ноёной хүбүүн»
Ноён:
-Зай хүбүүмни, ши ойлгоно гүш? Би үхэхэ болоод байнаб гээшэб! Шинии энэ хатанииешни ухаатай хүн гэжэ hанагшаб, хатанайнгаа үгэhөө нэгэшье гарангүй ябаарай
Хатан: Дуулааб. архиин hогтуугаар хоёр хүн наншалдаад сохюулагшань хургаяа таhа хазажархео гэлсэнэ.
Ноёной хүбүүн: hэ, одоо бишни тэрээхэн зарга таhалхал болоо гээшэб. Хүнгэн хубсаhыем гаргажа асал даа.
Хатан: үгы юрэдөө, ши ямар зарга таhалха болоод, хүнгэн хубсаhаяа үмдэхэеэ hанабаш?
Ноёной хүбүүн: hэ, тэрэшни тон барагтайхан юумэ байгаа ёhотой даа. Хүнгэн хубсаhаяа үмдэжэ ошоод, тэрээхэн зарлигыень гаргуулжа абаад, таhа татажархихам. hэ-hээ! Минии хүсэнтэй тэнсэхэ юун байха hэм.
Хатан:Ай, тэнэг адхамар, эсэгэшни наhа дүүрэхынгээ урда юун гэжэ шамда захяа hэм.
Ноёной хүбүүн: Мартажархеоб.
Хатан: Эсэгынгээ гэрээд үгэ мартажархеоб гэжэ hуухаш! Зарга гээшэшни хүсөөрөө таhалха hуур дээhэн бэшэ, тэрэшни ондоо байдаг.
Хатан: Ши ошоод байхадаа олон юумэ дуугарангүй, хамараа хараад hуугарай. Тэрэ хоёр заргатай хүнүүдые асаржа, урдаа байлгаад, та хоёр юундэ наншалдаабта гэжэ асуугаарай. Хэрбээ хургаяа тэбхытэр хазаhан байбал, тэрэшни өөрөө заатагуй хургаяа хазаhан байха
Ноён: Зай, таанад юундэ ерэбэт?
Хүнүүд(Балдан, Дамба)
-Энэ хургыем хазаа.
-үгы энэ хургыем хазаа
-Ноёнхай, энэ хүн мини хурга хазаал.
Ноён: Зай, зай! Хүрөө минии урда байгты. Хургануудаа харуулагтыл даа. Аа ши, Балдан, өөрөө хургаяа хазаhан байнаш. Ехэ ялада унахаш. Ойлгоо гүш?
Ноён: Эндэhээ ябагты. Эдэниие гаргагты
Ах-даа! Ямар хүндэ ажал гээшэб зарга таhалха гээшэ
Ноён: Зай, орогты. Юун болооб?
hамган: ОО-ёо-ёо. Энэ нүхэрни хамарым хазажархеол.
Нүхэрынь: Би хазаагүйб. Энэ өөрөө хазаа.
Ноён: Зай, байгты. Хараhууб. Аа, тэнэг эмэ, өөрөө хамараа хазархеод, нүхэрөө хардажа байнаш!
hамган: Ноён хайрлыт, үнэхөөр хамарыем хазаа юумэл. Би өөрөө хайшан гэжэ хамараа хазалтайбиб?!
Хүнүүд: Ноёнхай эндүүрнэ бэшэ гүт? Аманиинь хамартаа яашье, хүрэхэгүйл. Яашье хүрэхэ юм, хүрэхэгүйл.
Ноён: Ай, нохойн гүлгэд, аниргүй байгты! Энэ эхэнэр заабол өөрөө хазаhан байха. Би мэдэжэ байнаб.
Хамартаа хүрэхэшьегүй hаа, ямар нэгэн үндэр юумэн дээрэ гараад, хазаhан байха. Мэдэнэб. Ябагты түргэн, ойлгоно гүт? Ябагты!
|